از کشتی نوح تا لنج های فایبرگلاسی+ فیلم

نام خلیج‌فارس که بیاید شاید تصویر لنج‌های چوبی و ناخدایانی که سکان آن را در این دریای نیلگون به حرکت درمی‌آورند، در ذهن آدمی پدیدار می‌شود. لنج‌هایی که تنها کالا با خود حمل نکرده بلکه می‌توان آن‌ها را سفیرانی دانست که فرهنگ و سنن ایران‌زمین را با خود به کشورهای دیگر برده و عظمت و قدمت میراث داران خلیج‌فارس را به سایر نقاط جهان انتقال داده‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گزارش ایسنا، شاید امروز نام بندرکنگ برای بسیاری از ایرانیان نا آشنا باشد اما این بندر در تاریخ دریانوردی ایران آن‌قدر نقش پررنگی دارد که هرگز از یاد نخواهد رفت. کنگ در کرانه‌های خلیج‌فارس در استان هرمزگان واقع‌شده است؛ بندری در پنج کیلومتری شرق بندرلنگه که با بندرعباس به‌عنوان مرکز این استان کمتر از سه ساعت فاصله دارد. این بندر هم‌تراز با بندر تاریخی لافت در جزیره عجایب هفتگانه خلیج‌فارس، در لنج‌رانی و لنج‌سازی شهره آفاق است. تاریخ دقیق تأسیس شهر کنگ مثل بیشتر شهرهای باستانی سواحل جنوب ایران مشخص نیست اما منابع تاریخی تا ۱۸۰۰ سال قدمت برایش گمانه‌زنی کرده‌اند و معتقدند که طی این قرون چهار بار کاملاً ویران‌شده و دوباره از نو شهری نوبنیاد بر شانه‌های این بندر تاریخی بناشده است.

شکوفایی اقتصادی این بندر به دوره تسلط پرتغالی‌ها بر خلیج‌فارس بازمی‌گردد که به دلیل رونق تجارت به‌ویژه صید و تجارت مروارید اهمیت بازرگانی فراوانی داشته و تجار انگلیسی، هلندی و دیگر اقوام اروپایی در آن بناهای مسکونی، انبارها و تجارت‌خانه‌هایی برپا کرده بودند.

طی دهه‌های اخیر بیشتر اهالی بومی بندر کنگ به دلیل  رکود رونق اقتصادی این بندر، به دیگر شهرهای ساحلی خلیج‌فارس همچون بندرعباس، بندرلنگه و جزیره قشم مهاجرت کرده‌اند اما با تمام این تفاسیر، قلب دریانوردی سنتی خلیج‌فارس در این بندر همچنان می‌طپد.

بندر کنگ در سواحل شمالی خلیج‌فارس از جمله انگشت‌شمار بنادر دارای قدمت تاریخی است که بافت سنتی و معماری بادگیر خانه‌های ساحل‌نشینان تا اندازه‌ای حفظ‌شده و دولت در تلاش است تا از ویران‌شدن کامل آن همچون محله‌های قدیمی بندر بوشهر و دیگر بنادر تاریخی جنوب جلوگیری کند.

 به گواه منابع تاریخی، ایرانی‌ها نخستین فاتحان دریا بوده‌اند. آنان با شناورها و کشتی‌های دست‌ساز خود بر آب‌های خروشان و نیلگون دریاها و اقیانوس‌ها، چیره  و مسلط شدند و در امور دریانوردی، بازرگانی و جنگاوری دریایی صاحب اعتبار شدند.

افتخارآفرینی‌های دریانوردان ایرانی در عهد باستان(دوره حکومت هخامنشیان و ساسانیان) تا بدانجا بود که در کتب تاریخ آن دوره ایرانیان شهره جهان بودند. دانش و مهارت ایرانیان از سفر بر پهنه دریاها، به‌گونه‌ای چشمان مردمان ساکن امپراتوری‌های باستانی اروپا را خیره کرده بود که شاعران یونان باستان در اشعارشان دریانوردان ایرانی را به‌عنوان قهرمانان دلاور دریا توصیف کرده‌اند.

حتی افلاطون در کتاب «جمهوریت» از مهارت دریانوردان جنوب ایران روایت کرده و نام ناخدایان ایرانی را نیز در کتاب خود ذکر کرده است. از قرن سوم پس از اسلام به بعد، گسترش روابط سرزمین‌های اسلامی با ایرانیان منجر به پرورش دریانوردان مجربی شد. اطلاعاتی که از اسناد تاریخی به ما رسیده، بیانگر این موضوع است که اکثر دریانوردان آن روز ایران‌زمین ساکنان بنادر پررونق جنوب ایران از جمله سیراف بوده‌اند. در کنار این اسامی، نام «شهاب‌الدین احمد بن ماجد جُلفاری» به چشم می‌خورد که با استناد به تحقیقات یکی از پژوهشگران معاصر، از اهالی بندر کنگ بوده است. از این دریانورد ایرانی به‌عنوان راهنمای «واسکودو گاما» دریانورد پرتغالی سخن به میان آمده که حتی دارای تألیفات بسیاری در زمینه دریانوردی نیز ‌است. جلفاری در نوشته‌هایش خود را «چهارمین دریانورد ماهر» ایران پس از سه دریانورد دیگر در عصر و زمانه خویش دانسته است.

لَنج یا کشتی‌های غیرفلزی قدیمی در میان مردمان بندرکنگ آن‌قدر ارج و قرب دارد که هرکدام را به نامی می‌شناسند و چون عضوی از خانواده گرامی می‌دارند.

نام‌هایی همچون بَغَله، بَطیل، بَلم، بَگاره، بوم، تَرتَری، سَماک، زاروقه، جالبوت، مَنجی، غنچه، سَمبوک، شوعی، غُراب، عامِله، ماشوه و کوتی از جمله اسامی لنج‌هایی‌ است که هرکدام شکل و شمایل و کاربرد خاص خود را بر پهنه دریای پارس دارند.

لنج‌سازی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین صنایع‌دستی جنوب ایران است که سابقه آن به قرون دور می‌رسد؛ تا به ‌آنجا که پیشینه صنعت لنج‌سازی و لنج‌رانی ایرانیان در خلیج‌فارس به همت جمعی از روزنامه‌نگاران و محققین ایرانی در مجامع بین‌المللی مطرح شد و سرانجام در سال ۲۰۱۱ میلادی، سازمان یونسکو این میراث ناملموس بشری را به نام صنعت بومی ایرانیان ثبت جهانی کرد. لَنج‌ها را مردمان دریای پارس برای سفرهای دریایی، تجارت، ماهیگیری و صید مروارید می‌ساختند و تار و پود آن‌ها را با کمترین ابزار دستی و با چوب‌هایی که از آفریقا می‌آوردند، شکل می‌دادند.

در روزگاری که خبری از جی پی اس، رادار و تجهیزات مدرن امروزی ناوبری در کشتی‌ها نبود، دریانوردان بندر کنگ این شناورهای دریایی را با توجه به موقعیت خورشید، ماه و ستاره‌ها و همچنین با استفاده از عرض و طول جغرافیایی و همین‌طور عمق آب و پیش‌بینی‌های هواشناسی به حرکت درمی‌آوردند.

بر همین اساس، کار لنج‌رانی آن‌قدر پیچیدگی داشت که خبره شدن در آن کار هرکسی نبود. ساختن لنج در قدیم با ریتم‌های موسیقی خاص و حرکات موزون محلی همراه بود که ناخدایان و جاشوها این سرودها را در حال کارکردن به‌صورت دسته‌جمعی می‌خواندند. مهم‌ترین لنج‌هایی که در کارگاه‌های لنج‌سازی بندر کنگ ساخته می‌شد، از نوع جالبوت، سنبوک، بوم و پاکستانی بود که تقاضای ساخت نوع پاکستانی آن بیشتر است. امروزه ساخت لنج‌های چوبی به سبک و سیاق گذشته رونق پیشین خود را ندارد و با ظهور شناورهای بزرگ و کوچک از جنس فایبرگلاس، ساخت لنج‌های قدیمی تا حدودی منسوخ‌شده است.

دهه شصت شمسی ناصر تقوایی کارگردان نام‌آشنای معاصر ایران که خود نیز اصالتاً جنوبی دارد، گوشه‌هایی از سبک زندگی و بافت چشم‌نواز معماری در این بندر را بر پرده نقره‌ای سینما روایت کرد؛ «ناخدا خورشید»، روایتگر دست و پازدن ناخدای یک دستی در بندر کنگ (با بازی چشمگیر داریوش ارجمند) است که سرمایه و زندگی‌اش را از دست داده و می‌خواهد با آخرین محموله‌ای که لنجش می‌برد، نان بخور و نمیری را برای زن و بچه‌هایش به ارمغان آورد.

فیلم ناخدا خورشید پس از گذشت حدود سه دهه با ثبت تصاویری ماندگار از کسب و کار دریانوردان سنتی، لنج‌ها و معماری بادگیری خانه‌های مردمان این سرزمین به یکی از اسناد به جامانده از سبک زندگی مردمان حاشیه شمالی خلیج‌فارس تبدیل شده است. زیرا به‌سان سایر شهرهای تاریخی سرزمین ایران، چهره اصیل در این شهر نیز با معماری‌های بی‌هویت جدید در حال دگرگونی است. بندری که قرن‌ها پیش، پای دریانوردانش از سواحل چین، شبه قاره هند و بنادر قاره آفریقا نیز فراتر رفته بود، به حال و روزی افتاده که برای معرفی بیشتر به نسل امروز ایرانیان، فقط باید با نام ناخدا خورشید یادآوری‌اش کرد تا در طوفان حوادث دوباره فراموشش نکنند. کنگ برای مردمان امروز سرزمین ایران یادآور ناخدایی غیور با یک دست خستگی‌ناپذیر است که سه دهه پیش با هنر افسونگر یک سینماگر جنوبی در پس‌زمینه لنج و بادگیرهای شهری باستانی، در خیال همگان زاده و معرفی شد و مدتی بعد نیز به خاطرات پیوست .

افسانه‌ها و باورهای عامیانه سالیان دور، هنوز در سواحل و جزایر هرمزگان نفس می‌کشند و آیین‌های چندهزار ساله همچنان پابرجاست؛ از«بابا دریا» تا «زار» و از «هوزار» تا «نوروزصیاد» همه و همه حکایت از یک چیز دارند. هم‌زیستی آدمیان با دریا. دریا در این خطه از سرزمین‌های جنوبی حرف اول و آخر را می‌زند. قرن‌هاست که مهم‌ترین منبع معاش مردمان هرمزگان از صید و تجارت بر پهنه فیروزه‌ای آب‌های خلیج‌فارس و دریای عمان تأمین می‌شود و این وابستگی را در آیین‌ و مراسم سنتی آن‌ها می‌توان دید. نمونه‌اش آیین «رزیف» است؛ اجرایی موسیقایی که به نوعی سرود کار بوده و برگرفته از حرکات و آواها در زمان پاروزدن و کار با بادبان‌ها در کشتی‌های قدیمی(لَنج) محسوب می‌شود. این مراسم به‌صورت دسته‌جمعی و با سرودی خاص اجرا می‌شود و گویی راوی قصه‌های مشترک آدمیان ساحل‌نشین و جزیرتی با دریاست و رازهای رمزگشایی نشده فراوان دارد. گروه رزیف بندرلنگه از جمله گروه‌های شناخته‌شده موسیقی آیینی در ایران است که در جشنواره‌های مختلف فرهنگی و هنری از جمله جشنواره معتبر موسیقی فجر توانست حضور درخشانی داشته باشد.

حال به مناسبت روز ملی خلیج‌فارس به شهرستان بندرلنگه و شهر تاریخی بندرکنگ پا گذاشتیم تا با صنعت لنج سازی و دریانوردانی که زندگی و عمر خود را به‌پای جزر و مد دریا گذاشته و سال‌های سال خلیج‌فارس را پیموده‌اند، بیش‌ازپیش آشنا شویم و به نوعی غبار فراموشی را از کتاب تاریخ لنج سازی و دریانوردی این منطقه بزداییم.

تندیس بوم مسی یادآور دریانوردان گذشته

در رو به روی ورودی این موزه ابتدا شاهد لنگر انداختن لنجی تاریخی هستیم به نام بوم مسی (جودالکریم) که در ساحل بندرکنگ به دست ناخدایان قدیمی و ملوانان و با همکاری شورا و شهردار و مردم بندرکنگ ساخته شد  و در تاریخ 4اردیبهشت‌ماه 1386 به‌طور رسمی افتتاح شد.

این لنج در سال 1273هجری شمسی در ساحل بندرکنگ بین مسجد کزیتی وکاکا با مالکیت آقای کرچی ساخته شد که ظرفیت آن حدود 700 تن بوده است و به علت بزرگی و عظمت آن قسمت اعظم لنج که در زیرآب قرار می‌گرفته با ورق‌های مس پوشانده بود، این لنج بارهای تجاری به مقصد کشورهای آفریقایی و هندوستان و پاکستان و یمن …..حمل می‌کرده است. سرنشینان آن در هر سفر حدود 60 نفر به‌علاوه‌ی دو ناخدا بوده است و ناخدایانی برجسته ازجمله محمدعلی عبدالله محمود (دریا گذر) و محمدحسین ناخال و حاج عبدالله کرچی و خلفان احمد خلفان شوکتی و… در این لنج مشغول بکار بودند.

حادثه‌ی غرق شدن لنج بوم مسی (به نقل از تنها باقی‌مانده‌ی لنج موسی غلام پور)

حادثه غرق شدن لنج بوم مسی به این صورت بود که در سال ۱۳۲۳ هجری شمسی این لنج با ۶۴ سرنشین به ناخدایی آقای کرچی و خلفان شوکتی از بندرکنگ با حمل بار به ترتیب ازشهرهای بندرگوادر پاکستان، بندر کراچی، بندر ملیبار هند، بمبئی و مانگرور و از مانگرور هندوستان به طرف دارالسلام(سواحل آفریقا) حرکت کرد و بعد از ۸ روز پیمودن مسیر دریایی که نیمی از راه مسیر هواپیمای متعلق به کشور ژاپن به آن‌ها نزدیک و با فیلم برداری از لنج دوباره برگشت و در روز بعد زیر دریایی ناشناس از کشور  آن‌ها و دو لنج دیگر که همراه آن‌ها بود حمله کرده و لنج را غرق می کند.

 32 نفر سرنشینان آن لنج همان موقع به شهادت می رسند و 32 نفر که زنده مانده بودند بعد از 14 شبانه روز سرگردانی در دریا امواج دریا آنان را به ساحل صعب العبور کشور سومالی آفریقا می رسند.

بالاخره این 29 نفر بعد از 8 ماه دوری ازشهر و تحمل گرفتاری‌ها در ماه رجب به بندرکنگ رسیدند و خبر زجر آور از دست دادن سایر افراد به خانواده های آن‌ها دادند. لنج بوم مسی ۱۱۳ سال قبل در ساحل بندرکنگ ساخته شد، اردیبهشت 1386 هم اهالی شهر بندرکنگ تندیس این لنج را ساختند و به یاد قربانیان حمله ی ناجوانمردانه به لنج بادبآن‌های این لنج را بالا بردند.

این کشتی ساخته شده از ماکتی از بتون و آهن است که توسط مردم بندرکنگ و به شکل و شباهت کامل با بوم مسی،در ساحل بندرکنگ ساخته شد و در سال مورد بازدیدبازدیدکنندگان متعدد قرار می گیرد. مراسم های مهم ملی و مذهبی در کنار این کشتی برگزار می گردد .

از نقاط جالب توجه این است که دفاتر حساب بوم مسی توسط خانواده کرچی در بندرکنگ نگهداری می‌شود و با اهدا این دفاتر به موزه مردم شناسی بندرکنگ می‌شود به کلکسیون موزه مردم شناسی کمک شایان کرد. بازخوانی دفاتر حساب و شیوه محاسبات مالی این کشتی اهمیت زیادی در تاریخ دریانوردی و اقتصادی بندر کنگ دارد.

پس از غیرفعال شدن سریالی کارگاه‌های لنج سازی در یک دهه اخیر، دانش لنج‌سازی در این استان ثبت جهانی و مقدمات احداث پایگاه ثبت جهانی آن ایجاد شد که می‌توان این حرکت سازمان میراث فرهنگی را نوشدارو پس از مرگ سهراب دانست.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هرمزگان در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه ساخت شناورهای چوبی یکی از صنایع‌دستی هرمزگان است، افزود: قدمت ساخت شناورهای چوبی در هرمزگان به 3هزار سال پیش می رسد.

نوروزی با اشاره به اینکه کشتی های چوبی که در جنوب به لنج یا جُهاز مشهورند کاربرد باربری و صیادی داشتند، تصریح کرد: ساکنان بنادر و جزایر خلیج‌فارس از گذشته با لنج های بادبانی به شهرهای بمبئی، بصره و کشورهای شرق آفریقا و تانزانیا سفر یکساله کرده و تجارت می کردند.

وی اضافه کرد: صنعت لنج سازی دارای پیشینه فرهنگی غنی است و می‌توان شعرهایی که زنان هنگام بازگشت از دریا می خوانند و فرهنگ ارتباط جاشوها[ملوآن‌ها] و ناخداها با دریا را جزء میراث ناملموس حاصل از این صنعت بیان کرد.

نوروزی با بیان اینکه گرچه در طول تاریخ در بیشتر شهرهای استان هرمزگان صدای چکش جاشوها می آمد اما اکنون این تلاش تنها از چند نقطه محدود از این خطه بر می خیزد، عنوان کرد: فعالیت لنج سازان یا جاشوها در روستای گوران در جزیره قشم، بندرلافت و بندرکنگ تا کنون توانسته است این صنعت را زنده نگه دارد.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه مهمترین مرکز لنج سازی در هرمزگان بندرکنگ است که در طول تاریخ به بندردریانوردان شهرت داشته است، عنوان کرد: در جریان جنگ جهانی دوم ، لنج بوم مسی دریانوردان کنگی در مسیر حرکت به افریقا با شلیک زیر دریایی ژاپنی در سال 1944 میلادی غرق شد که 32 سرنشین آن غرق و32 نفر دیگر نجات یافتند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هرمزگان بیان کرد: در این بندر به سرپرستی ملاحان برجسته کنگی کالاهای تجارتی مانند خرما، جوز، لوز و سجاده به هند ، آفریقا و کنیا می‌بردند و از آنجا چوب، چای و پارچه به بندر کنگ می‌آوردند.

غیر از استفاده از چوب‌های مخصوص، وسایل فلزی مانند پیچ و مهره و میخ برای ساختن لنج‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.عمر برخی از این غول‌های دست ساز اعجاب انگیز به ۱۰۰ سال هم می‌رسید که امروزه برخی از آن‌ها هنوز  امواج دریاها را می شکافند. این در صورتی است که برخی از لنج‌هایی که امروزه از جنس فایبر گلاس ساخته می‌شوند عمر مفیدشان به ۲۰ سال هم نمی‌رسد. اکنون با ورود لنج های فایبر گلاس به بازار عرصه بر لنج داران چوبی و سنتی تنگ شده است. این روزها تنها می‌توان یک کارگاه لنج سازی سنتی در شهرتاریخی بندرکنگ یافت که آن هم به دلیل کاهش استقبال از این نوع شناور نیز در دست فراموشی است.

یک صاحب کارگاه لنج سازی بندرکنگ با بیان اینکه گرانی اجناس از مشکلات این صنعت است، تصریح کرد: زمانی در کنگ هفت لنج‎سازی فعال بود اما اکنون کارگاه لنج‎سازی‎ام تنها بازمانده لنج‎سازی‎ها در بندر کنگ است.

ابراهیمی که بزرگترین لنج چوبی کشور در کارگاهش ساخته شده است، خاطرنشان کرد:چوب مورد نیاز برای ساخت لنج از هند و سنگاپور وارد می‌شود که الان بسیار گران شده است.

وی با بیان اینکه ساخت هر شناور چوبی دو سال طول می کشد، اضافه کرد: بیشتر سفارشات در حال ساخت لنج سازی اش مربوط به سال‎های گذشته است؛ عمر طولانی لنج های چوبی را 120 تا 200 سال است.

این لنج سازی قدیمی اظهار کرد: ورود لنج های ساخته شده از ماده فایبر گلاس بعث کسادی بازار لنج سازی سنتی شده است در عین حال شناورهای فایبر گلاس عمری کمتر از 20سال دارند و به دلیل برخورداری نبودن از استحکام لازم نمی‌تواند جایگزین لنج های چوبی که بیشتر از 50 سال دوام دارند، بشوند اما هدف دولت جایگزین کردن فایبر گلاس به جای چوب وتخته در ساخت شناورها است.

وی در پایان بیان کرد: در گذشته چوب مخصوص قسمت‌های مختلف شناور از خارج  وارد می‌شد و با قیمت مناسب در اختیار آنان قرار می‌گرفت، اما امروزه قیمت این مواد اولیه آنقدر گران است که لنج سازی چوبی مقرون به صرفه نیست.

مدت زمان طولانی ساخت، ایمنی و استحکام کم و سنتی بودن نقشه ساخت را از معایب لنج های چوبی اعلام می کند و علاقه صیادان به شناورهای فایبرگلاسی موجب جایگزینی آن بجای لنج های چوبی شده است؛ آنچه مسلم است این صنایع‌دستی هرمزگان که ارزش تاریخی بسیاری دارد در مقابل مدرن بودن رقیبش در حال نابودی است.

در همین خصوص معاون عملیات دریایی بنادر غرب هرمزگان در گفت و گو با ایسنا، افزود: قدمت لنج ها در بندرکنگ به دوره هخامنشی بازمی گردد و بیشتر مراودات با هندوستان، پاکسات، چین و کشورهای آفریقایی برمی گردد.

خداداد پلاشی با بیان اینکه حدود یک هزار لنج صیادی و تجاری فعال و ده هزار نفر بر روی این شناورها در حال فعالیت هستند، خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۱۱ میلادی، سازمان یونسکو صنعت لنج سازی این میراث ناملموس بشری را به نام صنعت بومی ایرانیان ثبت جهانی کرد.

وی در پایان اضافه کرد: بزرگترین کارگاه لنج سازی منطقه خلیج‌فارس در شهر بندرکنگ وجود دارد که نشان از قدمت تاریخی این صنعت در شهر بندرکنگ است.

یکی از دریانوردان قدیمی که سال‌های سال از بندرکنگ به سوی سایر کشورها در حال تردد است، در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه مدت 45 سال مشغول دریانوردی است، افزود: سفرهای دور و نزدیک طی این سال ها طی کرده ام و در این مدت سخیت ها و مشکلات زیادی را طی کرده ایم.

رضا حسین زاده با اشاره به اینکه تاریخچه لنج چوبی در بندرکنگ سابقه طولانی دارد، اضافه کرد: لنج چوبی از فایبرگلاس مزیت های بیشتری مانند اینکه چوب استقامت و مقاومت بیشتری دارد.

وی با بیان اینکه خواستن لنج چوبی را از استفاده خارج کنند اما نتوانستند، عنوان کرد:خیلی ها تلاش کردند این صعنت تاریخی را از مدار تولید خارج کنند اما نتوانستند.

این دریانورد قدیمی با اشاره به اینکه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از لحاظ بهداشتی لنج چوبی را بر لنج فایبرگلاس ترجیح می دهند، تصریح کرد: دولت باید حمایت بیشتری از لنج های چوبی و دریانوردان کند و ارزش بیشتری قائل شوند.

وی با بیان اینکه نباید دریانوردان را به حال خود رها کنیم، کسانی که سنت قدیمی کشورمان را زنده نگاه داشته اند، اظهار کرد: از دولت می خواهیم که به فکر لنج دارانی باشد که همواره حافظان خلیج‌فارس بوده و طی این سال ها همواره مدافع آب های نیلگون خلیج‌فارس هستند.

حسین زاده با اشاره به اینکه مرز به مرزدارانش قشنگ است، اضافه کرد: باید از مدیران بنادر و دریانوردی غرب هرمزگان و شهردار بندرکنگ تقدیر کرد که در این سال ها همواره حامی لنج داران بوده و هستند.

روی کارآمدن فناوری جدید سبب شده تا ساخت شناورهای صیادی و تجاری نیز تغییر کند و کارگاه های صنعتی جایگرین کارگاه های سنتی شوند لذا امروزه لنج‌های چوبی جای خود را به مواد فایبرگلاس ارزان‌تر داده و کارگاه‌های ساخت لنج‌های چوبی بیشتر به مرمت لنج‌های قدیمی می‌پردازد.

یک مالک شناورسازی در شهرستان بندرلنگه در گفت و گو با ایسنا، افزود: در سال 85 این واحد تولیدی را به ثبت رساندم اما برخی مشکلات امروز سبب شده تا نتوانیم به کار خود رونق دهیم.

عبدالرحیم رحیم پور با بیان اینکه شیلات با برخی قوانین نیز مانع توسعه و حتی رونق در کار لنج سازی شده است، تصریح کرد: شیلات اعلام کرده که تولید کننده شناور باید مجوز صیادی خریدار را مشاهده و سپس اقدام به فروش و ساخت کند.

وی ادامه داد: اینکه فرد خریدار مجوز دارد یا خیر ارتباطی با بنده ندارد، مگر شرکت های خودروسازی که می خواهند خودروهای تولیدی شان را به فروش برسانند ابتدا گواهینامه خریدار را بررسی می کنند و سپس اقدام بهف روش می کنند؟

رحیم پور با اشاره به اینکه کار ما از رونق افتاده و با مشکلات زیادی رو به رو هستیم، عنوان کرد: قراردادهای ما با فروشنده بر روی حساب دلار 6 هزار تومان بود اما اکنون دلار بالای 13 هزار تومان است و بارها این موضوع را به دارایی اعلام کرده ایم اما گوشی خریدار حرف ما نیست.

وی با بیان اینکه به فرمایش مقام معظم رهبری امسال به نام رونق تولید لقب گرفته است، خاطرنشان کرد: چرا نباید دولت با اتخاذ تصمیماتی سبب رونق تولید شود، مگر بنده تولید کننده داخلی نیستم که مورد حمایت قرار نمی گیرم؟

این مالک شناورسازی در شهرستان بندرلنگه در پایان گفت: تداوم این وضعیت سبب تعطیلی این واحد تولیدی و بیکاری بسیاری از افراد خواهد شد.

شهر تاریخی بندر کنگ کلکسیونی از آثار دریانوردی و مباحث مربوط به دریا است. اگر از فلکه ورودی این شهر و میدان ناخدا شروع شود و به المآن‌ها و نمادهای دریانوردی در داخل شهر توجه شود به خوبی مشخص می‌شود که شهرداران گذشته و کنونی بندرکنگ توجه ویژه ای به آثار و نمادهای دریایی در بافت و مبلمان شهری داشته و دارند.

 علاوه بر آن ساختن عمارت‌های جدید مانند بادگیر و ساباط علاوه بر این که احیاکننده نوع معماری سنتی مردم بندرکنگ است به مبلمان شهری بندرکنگ جلوه ویژه ای می دهد.

در مجموع بندرکنگی‌ها کلکسیون داران بسیار خوبی نیز هستند و در کمتر خانه ای در بندرکنگ وجود دارد که صاحب لنج و کشتی باشند، اما ماکت و نمادی از کشتی و لنج در آن نباشد. در بین دریانوردان کنگی افرادی هستند که کلکسیونی بسیار متنوع و بزرگ از ماکت نخستین لنج ها و قایق در دوران قدیم تا جدید دارند که در این بین کلکسیون آقای "محمد ابراهیم ابراهیمی" از تنوع و غنای خاصی برخوردار است .

این فرد به کمک پسر هنرمند خویش قدیمی ترین عکس های دریانوردان بندرکنگی، تصاویر قدیمی مکآن‌های های نظیر ممباسا، زنگبار، کالیکوت، مسقط، سومالی و غیره را که دریانوردان بندرکنگی به آن جاها سفر دریایی داشتند، را جمع آوردی کرده، است.

در کلکسیون او ماکت انواع جالبوت ها، ماشوه ها، بوم ها، وسایل دریانوردی، نقشه های دریانوردی کوچک و بزرگ، نقشه های بندرکنگ، ماکت کشتی های دو بادبان، سه بادبان، چهار بادبان، آثار تاریخی بندرکنگ نظیر کوزه های سفالی قدیمی، رادیوهای قدیمی، صنایع‌دستی ساخته شده از برگ درخت خرما مربوط به بندرکنگ قدیم، آلبوم های متعدد عکس های قدیمی بندرکنگ در زمینه آداب و رسوم قدیم بندر کنگ و دیگر اشیاء قدیمی را می‌توان مشاهده کرد.

وی نخستین سبک از کلکسیون داری را در بحرین و در زمان کودکی از دریانوردان کشورهای اروپایی یاد گرفت و از یکصد و اندی تصویر ناخدایان بندرکنگی از قدیم ترین زمان دارد که تنها سه نفر از آن‌ها زنده هستند.

 او در مورد هرکدام از این دریانوردان و سفرهای دریایی آن‌ها خاطرات زیادی را نقل می کند و تصور جالبی از اوضاع اجتماعی و سیاسی بنادری نظیر کالیکوت، ممباسا و تعامل دریانوردان بندرکنگی با مردم آن مناطق دارد.

ابراهیمی همچنین عکس هایی از همکاری دریانوردان هندی با دریانوردان بندرکنگی دارد که نشان می دهد دریانوردان کنگی با چه پوششی در سفرهای دریایی حاضر می شدند.

اگر کلکسیون این فرد به‌عنوان یک کلکسیون خصوصی مورد حمایت میراث فرهنگی و شهرداری بندرکنگ قرار بگیرد و مکان قرار گرفتن وسایل به جای بزرگتری منتقل شود، می‌تواند مورد استفاده گردشگران داخلی و خارجی قرار گیرد.

ابراهیمی در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه از 10 سالگی به دریا رفتم و دریانوردی را آغاز کردم، تصریح کرد: قصد داشتم در سن 10 سالگی تحصیل کنم اما هرچه تلاش کردم به دلیل بالا بودن سنم هیچ مدرسه ای مرا قبول نکرد و اینطور شد که به سمت دریانوردی روی آوردم.

وی با اشاره به اینکه از همان سفر اول دیگر به دریانوردی علاقه مند شدم و این مسیر را دنبال کردم، خاطرنشان کرد: از عراق تا انتهای آفریقا را دریانوردی کرده ام و کشورهای زیادی را به چشم دیده ام.

این دریانورد قدیمی با بیان اینکه از کودکی زحمات زیادی را کشیدم تا بتوانم دریانورد ماهری شوم، عنوان کرد: با اینکه تحصیل نکردم اما در کشورهای دیگر توانستم زبانشان را فرا بگیرم و امورات خود را بگذارنم.

ابراهیمی در پایان در خصوص دریانوردی در خلیج‌فارس، اظهار کرد: خلیج‌فارس عظمت و شکوهی دارد که به طور حتم باید انسان آن را از نزدیک مشاهده کند.

به نظر می رسد اگر کلکسیون های بندرکنگ که درخانه های تک تک دریانوردان و ناخدایان بندرکنگ نگهداری می‌شود، را شناسنامه دار کرده و در یک مجموعه وسیعی آن‌ها جمع آوری شده و مورد بازدید گردشگران قرار گیرد، می‌تواند یک موزه بزرگی را تشکیل دهد که در آن تمامی دریانوردان بندرکنگ سهیم هستند.

موزه مردم‌شناسی بندر کنگ از موزه‌های مهم تاریخی و مردم‌شناسی در جنوب ایران است و توسط افراد خیّر، ناخداها و جاشوهای این بندر تأسیس‌ شده است‌.

این موزه وسایل و نقشه‌هایی که ناخداها و جاشوها در زمان دریانوردی از آن‌ها استفاده می‌کردند به معرض نمایش در آمده است. این موزه از مجموعه‌های مهم دریانوردی، آداب‌ورسوم، معماری، صنایع‌دستی و نوع پوشش و خوراک مردم قدیم و جدید بندرکنگ است. در کمتر شهر بندری مجموعه‌ای با این گستردگی در کمتر مکانی در بنادر و سواحل شمالی خلیج‌فارس وجود دارد که مورد استفاده مستقیم بازدیدکنندگان و پژوهشگران قرار گیرد.

این موزه در حال حاضر به یک جاذبه گردشگری در شهر کنگ تبدیل‌ شده است، به‌طوری‌که مسافران و مهمانان این بندر پس از اقامت و گردش در این شهر از این موزه بازدید می‌کنند.

موزه مردم‌شناسی بندرکنگ در طول سال پذیرای گردشگران زیادی است و شامل آثار قدیمی دریانوردی مانند فرمان لنج، سکستان، رادیوهای قدیم، قطب‌نما، تصاویری از انواع ماهی، لنگر کشتی، ماکت کشتی‌های کوچک و بزرگ، برکه، چاه، سبک معماری و خانه‌های محلی قدیمی، صنایع‌دستی ساخته‌شده از محصولات دریایی و درخت نخل نظیر حصیر، سپ، بند لنگر کشتی، غذاهای محلی قدیم بندرکنگ که هنوز هم پخته می‌شود، بادگیرهای کوچک، استفاده از چندل در سقف و حجله بندر کنگ است که توسط افراد متخصص که از افراد محلی بندرکنگ هستند، برای گردشگران توضیح داده می‌شود.

این موزه و مکان‌های اختصاص‌یافته به آن و مبلمان شهری صورت گرفته در اطراف آن طی سال‌های اخیر گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به این مکان فرهنگی جذب کرده و باعث شده است که هر تازه‌واردی به بندرکنگ پس از دیدار از این موزه زیبایی و جذابیت آن را در بیرون برای دیگران بازگو نماید.

از دیگر ویژگی‌های این موزه قرار گرفتن آن روبروی دریا و ساخت بتنی بوم مسی در جلو درب موزه و در کنار دریاست. بوم مسی که از کشتی‌های بزرگ بادبانی و ساخته‌شده در بندرکنگ بود، در جنگ جهانی دوم مورد اصابت زیردریایی ناشناس قرار گرفت و غرق شد و به یادگار این کشتی، ماکتی از بتون و آهن توسط مردم بندرکنگ و به شکل و شباهت کامل با بوم مسی، در ساحل بندرکنگ ساخته شد که در سال مورد بازدید بازدیدکنندگان متعدد قرار می‌گیرد. مراسم‌های مهم ملی و مذهبی در کنار این کشتی برگزار می‌شود.

اما برای شناخت بیشتر این موزه به سراغ یکی از دریانوردان قدیمی بندرکنگ رفتیم، علی بحری درباره راه انداختن اولین موزه دریایی مردمی ایران نیز گفتنی‌هایی دارد و آن را تحقق آرزویی می‌داند که از جوانی در سر داشته است.

وی افزود: سنگ بنای این موزه را نوروز سال ٩٠ با آویختن یک دهل و لباس ناخدا که متعلق به پدرش بوده می‌گذارد و این حرکت مورد استقبال شهرداری و شورا و مردم و سایر دریانوردان قرار می‌گیرد و اشیای قدیمی از انبارها و پستوها و طاقچه‌های خانه‌ها بیرون آورده شده و با اعتماد به او سپرده می‌شود.

بحری ادامه داد: حال پس از گذشت دو سال دو قلم دهل و لباس پدری به ٧٠٠ قلم رسیده که هریک تاریخ مجسم است و در مقابل دیدن برخی آن‌ها جز حیرت نمی‌توان واکنشی داشت.

این دریانورد پیشکسوت اضافه کرد: نقشه‌ها، قدیمی‌ترین وسایل موزه هستند که هنوز هم در لوله‌های برنجی محافظت می‌شوند و با دقت تمام جلوی ما باز می‌شوند تا نام بوموسی را درون مرزهای آبی ایران و واژه خلیج‌فارس را بر نقشه‌هایی که خارجی‌ها تهیه‌ کرده‌اند، ببینیم.

بحری اظهار کرد: دیدن جلیقه نجات شیشه‌ای هم همان‌قدر مایه حیرت است که دیدن وسیله‌ای عجیب‌وغریب که طی دهه‌ها، کار جی‌پی‌اس‌های مدرن امروزی را انجام می‌داده و موقعیت دقیق لنج را مشخص می‌کرده است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: پرداختن به اشیای این موزه و کارکردهای هریک از آن‌ها خود مجالی جدا را طلب می‌کند و صد البته گوش سپردن به تاریخ زنده دریانوردی ایران و هرمزگان شیرینی دیگری دارد.

به گزارش ایسنا، باتوجه به قدمت تاریخی دانش لنج سازی در ایران به ویژه در سواحل خلیج‌فارس لازم است مسئولان کشوری و استانی برای حفظ این صنعت و دانش تلاش بیشتری به خرج دهند.

مرورگر شما از ویدئو پشتیبانی نمی‌کند.
فایل آن‌را از اینجا دانلود کنید: video/mp4

گزارش از: امیرحسین طالبی، خبرنگار ایسنا، منطقه خلیج‌فارس

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: بزرگداشت روز خلیج فارس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۶۰۵۹۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

۱۵۴ همت در پروژه های بندری سرمایه گذاری می شود

به گزارش خبرگزاری مهر، علی‌اکبر صفایی مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با تاکید بر اینکه ارگان‌های دریایی از سابق طولانی برخوردار هستند و دارای تجربیات بسیاری در حوزه دریایی هستیم، گفت: مجموعه ناوگان کشتیرانی ما در منطقه بزرگ‌ترین است و صنایع ما در حوزه دریا رشد کرده‌اند و توانسته‌ایم کشتی بسازیم و به کشورهای دیگر تحویل دهیم.

وی با اعلام اینکه سازمان بنادر و دریانوردی از محل منابع داخلی خود در سال ۱۴۰۰ معادل ۲۸ همت پروژه، در سال ۱۴۰۱ معادل ۴۲ همت پروژه و در سال ۱۴۰۲ معادل ۵۳ همت پروژه سرمایه‌گذاری کرده است، گفت: در سال ۱۴۰۳ معادل ۹۹ همت پروژه سرمایه‌گذاری از سوی سازمان بنادر و دریانوردی تعریف شده است.

مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره سرمایه‌گذاری صورت گرفته از سوی بخش غیردولتی در بنادر کشور طی سه سال گذشته، بیان کرد: در سال ۱۴۰۰ معادل ۴ همت پروژه، در سال ۱۴۰۱ معادل ۲ همت پروژه و در سال ۱۴۰۲ معادل ۳ همت پروژه از سوی بخش خصوصی در بنادر کشور مدنظر قرار گرفته و در سال ۱۴۰۳ نیز ۵۵ همت پروژه از سوی بخش غیردولتی به منظور سرمایه‌گذاری در بنادر کشور، تعریف شده است.

این مقام مسؤول با اشاره به میزان سرمایه‌گذاری در بنادر کشور توسط سازمان بنادر و بخش غیردولتی طی سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲، اعلام کرد: در سال ۱۴۰۰ معادل ۳۲ همت پروژه، در سال ۱۴۰۱ معادل ۴۴ همت پروژه، در سال ۱۴۰۲ معادل ۵۶ همت پروژه مدنظر قرار گرفته است و در سال ۱۴۰۳ نیز معادل ۱۵۴ همت پروژه سرمایه‌گذاری توسط سازمان بنادر و دریانوردی و بخش غیردولتی، تعریف شده است.

وی مهم‌ترین پروژه‌های اجرا شده سازمان بنادر و دریانوردی در دولت سیزدهم را تشریح کرد و اظهار داشت: ساخت و بهره‌برداری از فاز ۳ پایانه کانتینری مجتمع بندری شهید رجایی، ساخت و تکمیل بندر چند منظوره خمیر، افزایش ظرفیت کانتینری بندر شهید رجایی به منظور پذیرش کشتی‌های ۱۸ هزار و ۴۰۰ TEU، احیای خلیج گرگان و بندر ترکمن، ساخت و تکمیل بندر چندمنظوره سیریک، ساخت و تکمیل بندر چند منظوره اروندکنار، ساخت و بهره‌برداری از ۵۰ فروند انواع شناورهای دریایی و تجهیزات دریایی در داخل کشور از جمله اقدامات مهم انجام شده است.

مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی افزود: تجهیز بنادر کشور به تعداد ۱۵۰ دستگاه انواع تجهیزات بندری توسط بخش غیردولتی، خرید و بهره‌برداری از ۳۳ فروند شناور جدید در دریای خزر، ساخت و بهره‌برداری از ۵۵۰ هزار تن انواع ترمینال‌های مکانیزه غلات، جذب بیش از ۷۵ همت سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در بنادر، ساخت بندر مسافری چمخاله، ساخت بندرگاه نخل ناخدا، ساخت و بهر برداری از بندر ابوموسی، توسعه سواحل مکران و نیز ساخت ترمینال مسافری همراه با اسکله بندر بوشهر از دیگر اقدامات مهمی است که می‌توان به آن اشاره کرد.

صفایی در مورد مهم‌ترین پروژه‌های در دست اقدام سازمان بنادر و دریانوردی، اعلام کرد: جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی خارجی، ساخت بندر گناوه، ساخت کشتی‌سازی و سیلوهای غلات در بندر انزلی، ساخت بندرگاه ریگ، طراحی و تولید نرم‌افزار جامع بندری، ساخت اسکله (رو-رو) ریلی کانتینری و سیلوی غلات بندر امیرآباد، ساخت منطقه بزرگ مسافری و گردشگری در بندرعباس، ساخت سیلوهای غلات و تجهیزات بندری و دریایی بندر امام خمینی (ره) و سرمایه‌گذاری چین از جمله مهم‌ترین پروژه‌های در دست اقدام همسو با توسعه دریا محور از سوی سازمان بنادر و دریانوردی است.

کد خبر 6099691 زهره آقاجانی